Atrybutem każdej osoby fizycznej jest jej zdolność do czynności prawnych. Zdolność ta daje możliwość samodzielnego dokonywania każdej czynności prawnej przewidzianej w polskim systemie prawa prywatnego. Oznacza możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań w sferze prawa cywilnego. Istnieją trzy zakresy zdolności do czynności prawnych: pełna zdolność do czynności prawnych, ograniczona zdolność od czynności prawnych, jak i brak zdolności do czynności prawnych.
W odniesieniu do dzieci istotne znaczenie odgrywają dwie ostatnie kategorie, albowiem pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się dopiero z chwilą uzyskania pełnoletniości (art. 11 k.c.). O ile zdolność prawna osoby fizycznej jest nieograniczona, o tyle na zdolność do czynności prawnych wpływa wiek, ubezwłasnowolnienie (całkowite albo częściowe), bądź ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcy tymczasowego (art. 549 § 1 k.p.c.).
Nie mają zdolności do czynności prawnych dzieci, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie (art. 12 k.c.).
Osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych nie mogą samodzielnie dokonywać czynności prawnych. W ich imieniu czynności prawnych dokonują ich przedstawiciele ustawowi (rodzice, opiekun).
Wyjątek dotyczy czynności prawnych zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Taka umowa zawarta przez dziecko w wieku do lat 13 (osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie) staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Inne czynności prawne, niezaliczone do kategorii drobnych bieżących umów życia codziennego, zawarte przez osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych, są bezwzględnie nieważne (nie wywołują skutków prawnych).
Dzieci, które ukończyły lat 13 a nie są jeszcze pełnoletnie, jak i osoby ubezwłasnowolnione częściowo, posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Konsekwencją takiego unormowania jest, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, że do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Rozwiązanie to wskazuje, że osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie ma kompetencji do samodzielnego i skutecznego dokonywania niektórych czynności – zobowiązujących lub rozporządzających (czyli zwiększających pasywa lub zmniejszających aktywa). Ustawodawca wprowadził bowiem system kontroli czynności takiej osoby, przez wymóg uzyskania zgody ze strony przedstawiciela ustawowego. Zgoda przedstawiciela ustawowego musi być wyrażona w formie przewidzianej w art. 63 k.c., zasadniczo przed dokonaniem danej czynności prawnej, ale również po jej dokonaniu, przybierając formę potwierdzenia. Skutki braku zgody zależą od rodzaju czynności dokonanej czynności.
Przy umowach zobowiązujących i rozporządzających – skutkiem braku wymaganej zgody będzie tzw. bezskuteczność zawieszona, co oznacza, że ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność taka jest nieważna. Kodeks cywilny modyfikuje powyższą zasadę, gdyż wymienia kategorie czynności prawnych, które osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych może dokonać samodzielnie: czynności nie będące zobowiązaniami ani rozporządzeniami, czynności upoważniające; umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego; ponadto bez zgody przedstawiciela ustawowego może rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi (art. 21 k.c.). Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą.
Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego (art. 22 k.c.). Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka (art. 98 k.r.o.). Czynności, przy których rodzice nie mogą reprezentować dziecka, określa art. 98 par. 2 k.r.o.; ponadto niektóre czynności wymagają uprzedniej zgody sądu opiekuńczego (art. 101 par. 3 k.r.o.).